In het maatschappelijke debat over asielbeleid wordt vaak verondersteld dat gunstige regels en opvangvoorzieningen ervoor zorgen dat meer asielzoekers naar Nederland komen. Het Verwey-Jonker Instituut onderzocht in opdracht van het WODC of hier een wetenschappelijke basis voor is. Veiligheid en sociale netwerken zijn veel grotere factoren in de keuze om het land van herkomst te verlaten en in een bepaald land bescherming te zoeken, blijkt uit het onderzoek.
Uit eerder onderzoek van de Universiteit van Maastricht bleek al dat het Nederlandse asielbeleid een beperkte rol speelt in de bestemmingskeuze van asielzoekers. In dit nieuwe rapport zetten we de meest recente wetenschappelijke literatuur over de drijfveren van asielzoekers op een rij. Op basis van een literatuurstudie en een expertmeeting onderzochten we hoe asielzoekers het besluit nemen om te vluchten uit hun land van herkomst en hoe ze een land van bestemming ‘kiezen’, voor zover er sprake is van een keuze hierin.
We onderzochten hoeveel kennis asielzoekers hebben van het asielbeleid in verschillende landen, en of dit hun keuze beïnvloedt. Hierbij onderscheidden we negen ‘drivers’ die van invloed zijn in het migratieproces.
Veiligheid en sociale netwerken
Veiligheid en sociale netwerken bleken de grootste invloed te hebben. Oorlog, geweld, politieke onveiligheid, natuurrampen en onvoldoende hoop op een beter leven zijn de belangrijkste redenen dat mensen hun land verlaten. Ook de veiligheid in de landen waar ze doorheen reizen of waar ze in de regio worden opgevangen, speelt een grote rol.
Als een vluchteling eenmaal in de EU is aangekomen, is de aanwezigheid van familie of vrienden de belangrijkste reden om door te reizen naar Nederland. Daarnaast wordt de aantrekkelijkheid van Nederland bepaald door de algemene veiligheidssituatie, de welvaart en de economische situatie. Deze aspecten staan los van het asielbeleid. Wel kunnen bepaalde onderdelen van het asielbeleid enige invloed hebben op doormigratie, zoals criteria voor het toekennen van asiel of regels voor familiehereniging. Maar deze aspecten spelen pas een rol als asielzoekers al in de EU zijn. Bovendien zijn de verschillen in asielbeleid tussen EU-landen op dit vlak relatief klein en is het beleid minder bepalend dan de veiligheid en sociale netwerken.