Achter de keuze om naar de rechter te stappen gaat vaak geen puur rationele afweging schuil. Emoties, zelfredzaamheid en mentale weerbaarheid zijn voor mensen medebepalend bij het al dan niet starten van een rechtszaak. Dit blijkt uit onderzoek van het Verwey-Jonker Instituut en de Hogeschool van Amsterdam in opdracht van de Raad voor de rechtspraak.
Het onderzoek is uitgevoerd omdat het nog onvoldoende duidelijk is welke drempels mensen precies ervaren bij de gang naar de rechter. Om hier meer zicht op te krijgen spraken de onderzoekers met 40 rechtzoekenden en 8 rechtshulpverleners. Uit de gesprekken blijkt dat rechtzoekenden over het algemeen niet bewust aansturen op een rechtszaak. De gang naar de rechter vermijden zij het liefst omdat het veel onzekerheid met zich meebrengt. De onderzoekers omschrijven het als een toneelstuk waarvan rechtzoekenden het script niet kennen. Daarnaast spelen ook de kosten en de moeite die een rechtelijke procedure met zich meebrengt een rol bij de afweging die iemand maakt.
Op basis van de rol die rationele en minder rationele overwegingen spelen, onderscheiden de onderzoekers 3 verschillende type rechtzoekenden: de rechtvaardigheidszoeker, de rechtszoeker en de ontgoochelde. Deze drie types worden toegelicht in het onderzoeksrapport.
Toegankelijkheid van rechtspraak staat hoog op de agenda van de Rechtspraak. Het onderzoek laat zien waar deze toegankelijkheid zou kunnen worden verbeterd. De onderzoeker geven hierbij ook praktische oplossingen zoals een beslisboom op de rechtspraak.nl of een persoonlijk adviesgesprek. De Raad hoopt dat de individuele gerechten de handschoen zullen oppakken om – geïnspireerd door het onderzoek – initiatieven te ontwikkelen die de toegankelijkheid vergroten. Ook bekijkt de Raad hoe de onderzoeksresultaten kunnen helpen bij initiatieven op het terrein van communicatie en dienstverlening.