Het openbaar bestuur maakt op dit moment een transformatieproces door dat zijn weerga niet kent. Er is een sterke beweging weg van centrale overheden naar de directe leefomgeving van burgers: vanuit structureel, organisatorisch en inhoudelijk oogpunt. Het Verwey-Jonker Instituut is op vele manieren betrokken bij deze beweging naar de gemeenten. In dit essay redeneren we onze betrokkenheid bij deze ontwikkelingen in het sociale domein door naar het lokaal bestuur en in het bijzonder de lokale democratie.
De leidende vraag was hoe in deze zich wijzigende verhoudingen de besluitvorming over de inzet van schaarse middelen vorm kan krijgen. Wat betekenen de actievere – en misschien ook wel veeleisender – opstelling van de burger en de tendens bij gemeenten om steeds meer op regionaal niveau te regelen voor de lokale democratie? En meer specifiek: voor de positie van de gemeenteraad? Wat is de toekomst van die gemeenteraad?
We pleiten ervoor om ruim baan te geven aan alle mogelijke vormen van participatie, maar denken dat deze het beste functioneren als zij uiteindelijk verankerd zijn in besluitvorming door de gemeenteraad. Het essay behelst daarmee een onderzoek naar de ins en outs van de democratische legitimiteit in het sociale domein. Concreet schetst dit essay vanuit de huidige constellatie een handelingsperspectief voor gemeenten en gemeenteraden.