Kennisplatform Inclusief Samenleven heeft in de periode mei tot eind juli 2022 verkennend onderzoek uitgevoerd naar de ervaringen van en met de opvang van Oekraïense vluchtelingen in Rotterdam. Dit is het eerste onderzoek dat hiernaar is uitgevoerd sinds het uitbreken van de oorlog.
In Rotterdam en andere gemeenten in Nederland is het afgelopen half jaar met grote inzet van professionals, vrijwilligers en burgers gewerkt aan de opvang van Oekraïense vluchtelingen. Nu de oorlog langer duurt, krijgt hun verblijf een ander karakter. Van crisisopvang wordt het meer langdurige opvang. De uitkomsten uit het onderzoek laten zien wat daarbij belangrijk is. “Het is zaak om de crisisaanpak om te vormen naar beleid dat bijdraagt aan integratie in de samenleving in het geval Oekraïense vluchtelingen zich zullen vestigen in Nederland. De uitdaging daarbij is om in de crisisaanpak opgedane expertise en succesvol aanbod niet verloren te laten gaan. Deze kan juist gebruikt worden in ondersteuning aan andere groepen nieuwkomers”, stelt Marjan de Gruijter, die het onderzoek leidde.
Cruiseschip De Volendam
Het onderzoeksteam voerde 22 interviews uit met betrokkenen vanuit de gemeente, maatschappelijke organisaties, vluchtelingen en gastgezinnen. De Gruijter: “Daarnaast hielden we een enquête onder Oekraïense vluchtelingen die werden opgevangen op cruiseschip De Volendam.”
Doel van het onderzoek was om zicht te krijgen op de (ondersteunings)vragen en behoeften van Oekraïense vluchtelingen. Ook is er gekeken naar de wijze waarop betrokken lokale stakeholders – gemeente, maatschappelijke organisaties en burgerinitiatieven – hierin (kunnen) voorzien.
Uit het onderzoek blijkt dat Oekraïense vluchtelingen ook nadenken over kansen en mogelijkheden om in de toekomst in Nederland te blijven.
“Wij willen graag de taal leren, een appartement vinden en werken, de wetgeving en het land leren kennen, en de regels van de medische zorg”.
Richtlijn tijdelijke bescherming
Dat beeld wordt bevestigd in een recent rapport van de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ). Daarin staat dat het waarschijnlijk is dat de Raad van de EU de periode van tijdelijke bescherming van Oekraïense vluchtelingen onder de richtlijn zal moeten verlengen na maart 2023.
Op eigen benen staan
Dit alles maakt het voor Nederland noodzakelijk zich voor te bereiden op een mogelijk lang verblijf van Oekraïense vluchtelingen. De Adviescommissie doet hiervoor aanbevelingen op het terrein van huisvesting, financiering van de gezondheidszorg, onderwijs en werk. Vanuit de landelijke overheid wordt in het Nationaal Programma Oekraïense vluchtelingen langdurige opvang voorbereid waarbij structureel zorg, onderwijs, werk en sociale voorzieningen worden aangeboden.
“Men wil graag op eigen benen staan en betaald werk wordt gezien als de sleutel naar een zelfredzaam bestaan”, weet De Gruijter. Hoewel precieze data nog niet beschikbaar zijn, is de verwachting dat veel vluchtelingen op dit moment werk verrichten waarmee zij onder het sociaal minimum inkomen uitkomen, bijvoorbeeld doordat men parttime, of heel tijdelijk werkt.
Dat zoveel Oekraïense vluchtelingen snel werk hebben gevonden, vindt de onderzoekster fantastisch. “Maar we moeten ons er niet blind op staren. Ons onderzoek laat zien dat veel Oekraïense vluchtelingen, ook als zij al werken, op zoek zijn naar een betere baan. Dat wil zeggen: een baan die past bij hun opleiding en werkervaring en met voldoende verdienvermogen. Het leren van de Nederlandse taal, en het mogelijk maken om als ZZP’er aan de slag te gaan, zijn hiervoor belangrijke randvoorwaarden”.