Cluster 2-onderwijs is er voor leerlingen die doof of slechthorend zijn of een taalontwikkelingsstoornis hebben, met als doel hen optimaal te laten leren en volwaardig te laten meedoen in de samenleving. De vraag hoe dit onderwijs verder te versterken binnen een inclusiever stelsel wordt steeds urgenter en vraagt om inzicht en richting.
Daarom onderzocht het Verwey Jonker Instituut in opdracht van het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap welke kansen en knelpunten er zijn binnen het huidige systeem en welke stappen er nodig zijn om de transitie richting inclusief onderwijs te realiseren. Ook is bekeken welke rol de verschillende betrokkenen hierbij kunnen spelen.
Ontwikkelingen in het onderwijsveld
Recente ontwikkelingen binnen het onderwijsveld, zoals de sluiting van een aantal locaties voor voortgezet speciaal onderwijs, laten zien dat het onderwijs volop in beweging is. Deze dynamiek biedt kansen om duurzame oplossingen te creëren die inclusie bevorderen. Het onderzoek richt zich daarom niet alleen op uitdagingen, maar vooral op mogelijkheden: welke stappen zijn er nodig om het onderwijs voor deze leerlingen toekomstbestendig en inclusief vorm te geven? Het antwoord ligt in samenwerking, ruimte voor innovatie, en een gedeelde, inclusieve mindset in onderwijs en samenleving.
Het onderzoek bestond uit vier deelstudies:
- Een systeembeschrijving van de organisatie, financiering en toelating binnen cluster 2.
- Een literatuurverkenning naar factoren die inclusie bevorderen of belemmeren.
- 24 (groeps)interviews met 59 betrokkenen, waaronder praktijkprofessionals, samenwerkingsverbanden en schoolbesturen, belangenorganisaties, experts en beleidsmakers.
- Een reconstructie van het sluitingsproces van de Auris Colleges.
Breed draagvlak, maar een systeem dat wringt
De uitkomsten laten zien dat er breed draagvlak is voor het ideaal van inclusief onderwijs, maar dat het huidige systeem op veel punten nog niet aansluit bij deze ambitie. Een essentiële voorwaarde is een inclusieve ‘mindset’ – in onderwijs én in de samenleving. Dit vraagt inspanningen, samenwerking en innovatie bij alle betrokkenen.
Structurele knelpunten zijn onder meer de landelijke organisatie en financiering van cluster 2, het toezicht en de samenwerking met regionale samenwerkingsverbanden. Ook praktische uitdagingen zoals het lerarentekort, de toerusting van leraren en scholen en de inrichting van gebouwen spelen een grote rol.
De sleutelrol van de overheid
De overheid heeft een sleutelrol in de gezamenlijke inspanning die nodig is voor de transitie naar inclusief onderwijs. Zowel in het bieden van richtinggevende kaders (ook voor extern en intern toezicht) als in het scheppen van de randvoorwaarden waaronder betrokkenen overal in het land samen kunnen werken aan inclusie.
Het rapport doet concrete aanbevelingen aan OCW, onderwijs- en zorgpartijen, scholen en lerarenopleidingen, en benadrukt het belang van samenwerking, kennisdeling en het actief betrekken van jongeren en ouders.
Meer weten?
Lees het volledige rapport voor een diepgaande analyse, praktijkvoorbeelden en oplossingsrichtingen.