Tegen de achtergrond van grote maatschappelijke veranderingen en opgeschrikt door incidenten in de actualiteit liggen inspecties, zoals de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en Autoriteit Woningcorporaties (AW), onder een vergrootglas.
Deze toezichthouders moeten vaak onder druk van tegenstrijdige eisen van de samenleving, handhaven én tegelijkertijd ruimte laten aan bedrijf en organisatie. Te midden van publieke verontwaardiging rondom de Fipronil zaak (NVWA), ondermaats presterende thuiszorg organisaties (IGJ) en ‘overmatige regulering bij woningcorporaties’ (AW) moeten inspecties schipperen tussen meer én minder toezicht; ruimte voor bedrijf en organisatie én strakke regulering. Met dit essay dragen we bij aan het nieuwe ‘toezichtparadigma’ dat zich lijkt te ontwikkelen. Het nieuwe toezicht dient beter aan te sluiten bij de dynamiek van de 21e eeuw. We stellen ons de vraag of het toezicht nog voldoende aansluit op actuele maatschappelijke ontwikkelingen:
- De vernetwerkte samenleving.
- De gedigitaliseerde samenleving.
- De participatiesamenleving.
- De diverse samenleving.
In dit essay stellen we vast dat met de achtereenvolgende kaderstellende visies op toezicht een stevig fundament is gelegd onder het hedendaagse toezicht. Dit fundament lijkt het toezicht op publieke belangen in het kader van netwerkverbanden echter niet langer te kunnen dragen. De Inspectieraad voorziet in 2019 bijeenkomsten en een publicatie in het kader van de maatschappelijke dialoog over toezicht, waarin dit essay een centrale rol zal spelen.