Een uitgangspunt van onze rechtsstaat is dat iedere burger gelijk is voor de wet. Als burgers geen adequate rechtsbijstand kunnen betalen, is dit principe in het geding. De Wet op de Rechtsbijstand maakt het daarom mogelijk om gesubsidieerde rechtsbijstand te krijgen. Deze gefinancierde rechtsbijstand wordt uitgevoerd door een beperkte groep rechtsbijstand- verleners. Deze groep rechtsbijstandverleners krijgt echter weinig nieuwe aanvulling en vergrijst langzaam. Hierdoor wordt op termijn het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand bedreigd.
Het Verwey-Jonker Instituut heeft in opdracht van de Raden voor Rechtsbijstand de toekomst van het stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand verkend en heeft verschillende toekomstscenario’s opgesteld. Op basis hiervan zijn de contouren geschetst van een vernieuwd stelsel van gesubsidieerde rechtsbijstand. De voornaamste elementen hiervan zijn:
- Een verbetering van toegankelijkheid en transparantie van de markt. Dit kan bijvoorbeeld door de invoering van een juridisch loket. Bij dit loket kan men informatie verkrijgen en vouchers die recht geven op gesubsidieerde rechtsbijstand. Het loket moet zowel fysiek als telefonisch en virtueel toegankelijk zijn.
- Een kwaliteitsimpuls door middel van certificering. Hierbij moet onder andere aandacht zijn voor de sociale kanten van de advocatuur in de opleiding, het steunen van startende sociale advocaten en het bevorderen van dienstverlening aan slecht bereikbare groepen.
- Het versterken van vraagsturing en marktwerking. Vraagsturing kan versterkt worden door gebruikers te laten participeren in de aansturing van het stelsel. Zo biedt de invoering van vouchers de klant keuzevrijheid en daarmee meer mogelijkheden voor vraagsturing. Marktwerking kan versterkt worden door het invoeren een systeem van tenders om de rechtshulp direct achter het juridische loket in te vullen.